6- راهکارهایی در رابطه با مدیریت کلاس درس

موضوع: مدیریت کلاس

هدف: 1. ایجاد نظم و انضباط 2. مطلوب کردن تدریس 3. ایجاد یادگیری در دانش آموزان

مدیریت کلاس درس اشاره به اقدامات و استراتژی‌های معلمان برای حفظ نظم دارد   نظارت مداوم بر رعایت قواعد و مقررات، ثبت و نگهداری دقیق کار های تحصیلی وتکالیف دانش آموزان وکنترل چگونگی روابط بین معلم و دانش آموزان یکی از کاربردهایی ضروری مدیریت کلاس است

 

برای رسیدن به نتایج مطلوب آموزشی و مشارکت همه‌جانبه دانش آموزان در کلاس درس  اولین قدم وجود مدیریت و نظم حاکم بر کلاس درس است. اگر اولین قدم در این  امر که همان حفظ نظم است رعایت نشود گام های دیگر یادگیری نیز میسر نخواهد شد.

راهکارهایی در رابطه با مدیریت کلاس درس:

 

1. قوانین برای کلاس طراحی کنید. مشکلات انضباطی در کلاس که ناشی از نبودن مقررات یا اجرا نشدن آن است، از بزرگ‌ترین آفت‌های محیط‌های آموزشی است. تدوین قوانین کلاسی و تشریح آن برای فراگیران و آگاهی دادن به آن‌ها، باعث ایجاد گرایش به نظم در کلاس و درنهایت موجب عملکرد مثبت فردی و گروهی می‌شود(حقانی، ۱۳۹۴). باید با دقت بالا قوانین و رویه‌ها را برای مدیریت صحیح دانش آموزان در چهارچوب اهداف آموزشی طراحی و اجرا کرد. همچنین باید نوع برخورد با مواردی که این قوانین را نقض می‌کنند، طراحی کرد، و دانش‌آموز پی ببرد که کلاس درس قوانینی دارد که تخطی از آن به زبان اوست و تفاوت بین او و کسانی که این کار را انجام نداده‌اند، وجود دارد. از  سوی دیگر طراحی این برخوردها باعث افزایش اعتمادبه‌نفس شما می‌شود. سعی کنید دانش آموزان در این طراحی مشارکت داشته باشند.
2. دانش آموزان را با اسم صدا کنید و سعی کنید اسامی آن‌ها را از همان ابتدای سال یاد بگیرید. این کار یعنی این‌که شما آن‌ها را می‌شناسید، به مسائل و رفتار آن‌ها حساس هستید و اهمیت می‌دهید و با آن‌ها در کلاس همراه هستید. آن‌ها نیز در عوض خود را جزیی از کلاس می‌دانند. همچنین باعث می‌شود معلم بادانش آموزان خود روابط پسندیده‌ای داشته باشد.
3. به دانش آموزان عزت‌نفس بدهید: به هر مقدار که دانش آموزان در کلاس درس و تصمیم‌های آن مشارکت داشته باشند و از توانمندی‌های آن‌ها استفاده شود، عزت‌نفس بیشتری خواهند داشت. همچنین با تأکید بر پیشرفت‌های او و بزرگ جلوه دادن موفقیت‌هایش و با تشویق‌ها و تائیدهای مناسب، توانایی‌های مختلف او را به رسمیت بشناسید.
4. دانش آموزان را بیکار نگذارید. بدین مضمون که درس را سریع شروع کنید، همین امر باعث جلوگیری از مشکلاتی در کلاس درس می‌شود. توصیه می‌شود که معلم با برنامه‌ریزی دقیق، تلاش در پیشرفت امر تدریس و آموزش داشته باشد، زیرا در این صورت شاگردان احساس اعتمادبه‌نفس و شایستگی در موضوعات درسی می‌کنند.
5. عمل کنید و الگوی مناسبی باشید. ظاهر آراسته و متناسب با حرفه معلمی را انتخاب کنید. به صحبت‌هایی که با دانش آموزان می‌کنید پایبند باشید و خودتان نیز به آن عمل کنید. اگر به آن‌ها می‌گویید سر ساعت و به‌موقع در کلاس حاضر شوید، خودتان نیز باید همین کار را انجام دهید. اگر درزمانی خاص قول بررسی تکالیف را داده‌اید، حتماً همان زمان آن کار را انجام دهید.
6. استفاده از روش‌های تدریس متنوع
7.  مهارت تشویق و تنبیه
8. بالا و پایین کردن تن صدا برای جلوگیری از یکنواختی
9.  استفاده از نمادها و حرکات دست و سرو نگاه‌های معنی‌دار
10.  دوری از بلند کردن صدا(داد زدن)
11.  انجام مطالعه مداوم
12.  نگاه یکسان به همه دانش آموزان

 

منبع: مدیریت کلاس درس ، سید صمد الماسی حسینی

5- نکاتی در فرآیند تدریس (1)

فرآیند تدریس شامل سه عنصر محتوا، فعالیت و منابع و امکانات است.

۱) محتوا: محتوا اصول و مفاهیمی است که در قالب یک برنامه درسی ارائه می شود. دانش آموزان با مطالعه، تحلیل و تمرین محتوا هدفهای آموزشی را محقق می سازند. 

محتوا مبتنی بر اهداف: بر اصالت مواد درسی و انتقال حقایق علمی مبتنی باشد، باید محتوای ثابتی در سراسر کشور تدریس شود. در چنین حالتی معلمان آزادی عمل و ابتکار چندانی در انتخاب و سازماندهی محتوا نخواهند داشت. آنها باید بدون توجه به تفاوت های فردی محتوای یکسانی را با روشی ثابت به همه دانش آموزان ارائه دهند و با توسل به شیوه های درست یا نادرست سعی کنند که اهداف تعیین شده را تحقق بخشند. چنین محتوایی برای دانش۔ آموزان خسته کننده خواهد بود و آنان را از محیط مدرسه و کلاس درس روی گردان خواهد کرد. برعکس اگر اهداف تعیین شده بر رشد همه جانبه دانش آموزان مبتنی باشد؛ علایق، تواناییها و نیازهای دانش آموزان محور فعالیتهای آموزشی قرار خواهد گرفت و معلمان ابتکار و خلاقیت بیشتری در امر تدریس از خود نشان خواهند داد. در این حالت یادگیری به محفوظات ختم نخواهد شد، بلکه توجه به پرورش تفکر و رشد همه جانبه دانش آموزان، مدرسه را با زندگی واقعی هماهنگ خواهد ساخت و دانش آموزان از بودن در مدرسه و فعالیتهای آن لذت خواهند برد

۲) فعالیت: فعالیت یا رخدادهای آموزشی مشخص کننده نوع کنش و واکنش معلم و دانش آموزان در کلاس درس است.

رویکرد فعالیت در فرآیند تدریس: فعالیتها در فرآیند تدریس به گونه ای است که اگر در اجرای یک برنامه آموزشی نقش معلم کنترل محیط آموزشی باشد، در این صورت وی باید از اصول و قواعد خاصی در تدریس پیروی کند و واکنش ویژه ای از خود نشان دهد، به سؤالات دانش آموزان پاسخ گوید و از آنها نیز انتظار مشابه داشته باشد؛ اما اگر معلم نقش راهنما و مشاور را داشته باشد، در این صورت باید آنان را به جستجو، کنجکاوی و پژوهش را دارد و با معرفی منابع آنها را تشویق کند که پاسخ پرسش های خود را شخصا پیدا کنند؛ بنابراین علاوه بر محتوا، نوع فعالیت نیز تا حد زیادی تعیین کننده خط مشی معلم در فرآیند تدریس است

۳) منابع و امکانات آموزشی: منابع و امکانات آموزشی، یعنی مجموعه تجهیزاتی است که برای تدریس لازم است.

منابع و امکانات آموزشی: اجرای بعضی از روش های تدریس مستلزم گذراندن دوره های آموزشی خاصی است تا معلم مهارت لازم را برای ایفای نقش در تجهیز منابع و امکانات کسب کند. وجود یا فقدان امکانات آموزشی و نحوه سازمان دهی آنها در فرآیند تدریس بسیار مؤثر است و در صورت فقدان امکانات لازم یا عدم سازمان دهی صحیح آنها نمی توان از معلم انتظار یک تدریس فعال و مؤثر را داشت؛ اگرچه یک معلم خوب در شرایط محدود نیز می تواند مؤثر باشد.

 

روش های تدریس مناسب آموزش مطالعات اجتماعی:

1) روش پرسش و پاسخ

2) روش پروژه

3) روش رویداد های جاری

4) روش ایفای نقش

5) روش مشارکتی

6) روش سخنرانی

7) روش گردش علمی

 

منبع: تحلیلی بر روش های تدریس در آموزش علوم اجتماعی

4- روش های تدریس موثر (2): روش رویداد های جاری

چیستی: از مهم ترین و جدیدترین راهبردهای آموزشی در آموزش و تدریس مطالعات اجتماعی، توجه به راهبرد رویداد های جاری است هر آنچه در یک اجتماع محلی یا منطقه ای و یا جوامع شهری و کشوری و یا سطوح بالاتر مانند قاره ای و جهانی رخ می دهد و به وقوع می پیوندد، می توان آن ها را رویداد های جاری تلقی کرد. معلم در انتخاب رویداد های جاری در فرایند تدریس باید تناسب آن رویداد با اهداف درس و محتوای آموزشی مورد نظر را لحاظ کند.

چرایی: از رویدادهای جاری منعکس شده در رسانه های خبری می توان به شیوه های مختلف استفاده کرد. «بهتر است معلمان روزنامه ها و مجله ها را طبقه بندی کنند و بر اساس سطح مخاطبان و موضوعات و اهداف مرتبط درسی، اخبار مربوط در آنها را جدا کنند و یا علامت بزنند و به کلاس بیاورند. سپس متناسب با موضوع درس برای ایجاد انگیزه در دانش آموزان یا به عنوان فعالیتی مکمل که رابطه بین درس با زندگی واقعی را نشان می دهد از آن استفاده کنند و بخش های مورد نظر را در اختیار دانش آموزان بگذارند.

 

چگونگی: معلم باید توجه داشته باشد که اخبار و رویداد جاری با اهداف آن درس و محتوای آموزشی آن مرتبط باشد. در این باره معلم به این سؤالات پاسخ بدهد که آیا مطالعه اخبار یا بریده روزنامه ها:

• موجب حساسیت دانش آموزان به محیط پیرامون نظیر آلودگی های زیست محیطی می شود؟
• آیا فرصتی برای بحث و گفتگو، اظهار نظر کردن و تبادل نظر فراهم می کند؟
• آیا موجب علاقه مندی دانش آموزان به مطالعه جانبی و نیز خواندن مطبوعات و مجلات می شود؟
• آیا موجب تقویت سواد خواندن، تقویت قدرت فهم و درک مطلب و نیز افزایش خزانه لغات دانش آموزان می شود؟
• آیا موجب شناسایی دانش آموزان از شیوه های اطلاع رسانی (دیداری، شنیداری، مکتوب، دیجیتال و ...) می شود؟
• آیا موجب تقویت مهارت های تفکر انتقادی، حل مسأله می شود؟
• تمرکز بر علایق دانش آموزان در انتخاب رویدادهای جاری : همانطور که گفته شد معلم تعیین می کند که آیا این رویداد جاری با فرآیند تدریس و درس حاضر اهمیت دارد یا نه. با این حال معلم می بایست در این کار علائق دانش آموزان را در نظر بگیرد؛ مثلا یکی از علائق دانش آموزان موضوع عید نوروز، چهارشنبه آخر سال، مراسم درختکاری و غیره است. در این مورد معلم یا خود یا از دانش آموزان می خواهد که اخبار مجلات و روزنامه ها و سایت های خبری را در مورد آن موضوع تهیه کرده و به کلاس بیاورند و در کلاس ارائه کنند.

 

دستور العمل اداره کلاس: 

جدا کردن حقایق از عقاید

توجه به سایر دیدگاه ها: اهمیت به نظرات دانش آموزان دیگر

توجه به اصول اخلاقی: پرهیز از تمسخر ، تهمت ، انگ زدن و غیره.

 

یک مثال:  مثلا درس ۶ کتاب مطالعات اجتماعی سال ششم با عنوان محصولات کشاورزی، از تولید تا مصرف» را در نظر بگیرید؛ خبر: رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان بزرگترین سیلوی شرق کشور در سمنان افتتاح می شود

پیش از طراحی واحد یادگیری معلم می بایست به سه پرسش محوری پاسخ بدهد:

1. من به عنوان یک معلم امروز قصد دارم چه چیزی را آموزش دهم (أهداف)؟دانش آموزان من در پایان درس اهمیت سیلو در نگهداری محصولات کشاورزی و نقش آنها در تأمین غذای انسان ها را بدانند (دانشی - شناختی)، بتوانند انواع غلات و حبوبات را تفکیک کنند و برای هر کدام چند نمونه به کلاس بیاورند (سهارتی)، به اسراف نکردن، شکر گزاری و کمک به نیازمندان علاقه مند شوند (ارزشی و نگرشی).
2. از کدام فنون، روشها، مواد و وسایل استفاده کنم (روش ها و فنون)؟ پرسش و پاسخ، بارش مغزی و حل مساله
3. چگونه تحقق اهداف را متوجه می شوم (ارزشیابی)؟ تهیه چک لیست یا سیاهه و پوشه کار.

 

منبع: راهبرد های تدریس موثر در آموزش مطالعات اجتماعی، جمشید میرزایی

3- روش های تدریس موثر (1) : روش پروژه

چیستی: پروژه معمولا پروژه دانش آموزی به فعالیت هایی گفته می شود که بر اساس هدف های برنامه در سی طراحی می شود و تا حدودی پیچیده تر از تکالیف معمولی است و دانش آموزان به طور انفرادی یا گروهی آن را انجام می دهند. عنوان فعالیت ها می تواند توسط معلم یا دانش آموز یا با هم فکری هر دو انتخاب شود. محل انجام فعالیت ممکن است کلاس، خارج از کلاس یا ترکیبی از هر دو با شد. فعالیت های پروژه ای برای دانش آموزان فرصتی فراهم می آورد تا مهارت های بهتر زندگی کردن و توانایی برخورد با مسائل زندگی را کسب کنند.

 

چرایی: دلائل استفاده از راهبرد پروژه

1. توانایی کار با دیگران ( کار گروهی)
2. کار پروژه ای از آن جهت که مسئولیت کار را به خود دانش آموزان می سپارد و جریان یادگیری به وسیله خود آنان هدایت می شود، ارزشمند است.

 

چگونگی:

• تقسیم بندی پروژه ها از جهت نوع انجام و اجرا
  1. انفرادی: در روش انفرادی تأکید بر استقلال فکری، خود اتکایی، بروز نبوغ و خلاقیت ، توانایی حل مسئله، کسلب مهارتهای زندگی، مواجه شدن ما واقعی های زندگی است.
  2. گروهی: امکان تعامل اجتماعی

 

• تقسیم بندی پروژه ها از جهت ویژگی ها
  1. خدماتی: هدف ارائه خدمت به افراد و گروه های نیازمند دریافت کمک.
  2. تولیدی: تشویق به تولید مثلا مایکت یک زندگی روستایی یا عشایری را بسازند.
  3. مسئله محور: هدف درگیر شدن و مواجه شدن  با مسائل واقعی در محیط ( مدرسه یا محل سکونت) مثلا : کمبود آب ، کمبود امکانات ورزشی مدرسه ، فراوانی زباله در محل سکونت ، کیفیت محصولات بوفه مدرسه و راهکار ارائه میدهند.
  4. در سطح مدرسه و محلی: هدف مشارکت دانش آموزان در یک موضوع عمومی مثل درختکاری

 

طرح کلی پروژه ها

1. انتخاب تم یا موضوع پروژه:
   • این پروژه تا چه اندازه با اهداف درسی و محتوای آموزشی و راهبرد های آموزشی ارتباط دارد ؟
   • تا چه اندازه شناخت ها، مهارت ها و نگرش ها علاقه مندی را در دانش آموزان خلق و تقویت می کند؟
2. شناسایی و بررسی زمینه ها جهت آموزش حوزه های مطالعات اجتماعی: برای مثال : در انتهای درس از یک سو دانش آموزان با نهادهای اجتماعی مرتبط با گذران اوقات فراغت نظیر کتابخانه ها، سینماها، بوستان ها، باشگاه ها، ورزشگاه ها، شهر بازی های فرهنگسراها و مساجد آشنا می شوند و از سویی دیگر با قوانین و مقررات نهادهای مختلف آشنا می گردند. مقرراتی مانند رعایت نظم، تهیه بلیط، رعایت بهداشت، مراقبت از اموال عمومی، دست نزدن به اشیا و وسائل، رعایت سکوت و....
3. تعیین اهداف و انتخاب منابع در اجرای پروژه ها
4. نحوه ارزشیابی از پروژه ها: در پایان کار، معلم به دانش آموزان این فرصت را بدهد که گزارش پایانی و خروجی پروژه خود را ارائه بدهند. دانش آموزان می توانند از روش س خنرانی و توضیحی با نمایش اسلاید و پرده نگار (پاور پوینت) و... استفاده کنند. البته در کنار معلم می توان از سایر دانش آموزان (فردی یا گروهی ) در کار ارزشیابی استفاده کرد. در این مورد برای پرهیز از ارزشیابی کلی و غیر واقع بینانه باید از نمونه برگ و چک لیست سیاهه) که معیارهای مختلف ارزشیابی در آن درج شده باشد، استفاده کرد تا دانش آموزان بهتر بتوانند کار هم کلاسی هایشان را ارزشیابی کنند.

منبع: راهبرد های تدریس موثر در آموزش مطالعات اجتماعی، جمشید میرزایی

2- نقشه ذهنی

1. فعالیت های پیش از تدریس
   • تدوین اهداف آموزشی
   • حیطه ها و سطوح اهداف آموزشی
   • تحلیل آموزشی
   • تدوین طرح درس
2. فعالیت های شروع تدریس
   • فنون آماده سازی
   • فنون معرفی کننده درس
3. فعالیت های حین تدریس
   • روش تدریس
     • روش تدریس مستقیم
     • روش های تدریس مشارکتی
     • روش اکتشافی
   • اداره کلاس
4. فعالیت های پایان تدریس
   • فنون تکمیلی تدریس
5. فعالیت های پس از تدریس
   • سنجش و ارزشیابی آموزشی
   • روش های سنجش و ارزشیابی

 

رنگ آبی: heading1

بلد شده : heading2

رنگ قرمز: لینک دار

1- سر آغاز

به نام خداوند لوح و قلم

در مورد تحقیقاتم در حوزه روش تدریس، مدیریت کلاس  و هر چه که برام جالب بود در این زمینه مینویسم.