یادداشت های یک معلم

فرآیند تدریس شامل سه عنصر محتوا، فعالیت و منابع و امکانات است.

۱) محتوا: محتوا اصول و مفاهیمی است که در قالب یک برنامه درسی ارائه می شود. دانش آموزان با مطالعه، تحلیل و تمرین محتوا هدفهای آموزشی را محقق می سازند. 

محتوا مبتنی بر اهداف: بر اصالت مواد درسی و انتقال حقایق علمی مبتنی باشد، باید محتوای ثابتی در سراسر کشور تدریس شود. در چنین حالتی معلمان آزادی عمل و ابتکار چندانی در انتخاب و سازماندهی محتوا نخواهند داشت. آنها باید بدون توجه به تفاوت های فردی محتوای یکسانی را با روشی ثابت به همه دانش آموزان ارائه دهند و با توسل به شیوه های درست یا نادرست سعی کنند که اهداف تعیین شده را تحقق بخشند. چنین محتوایی برای دانش۔ آموزان خسته کننده خواهد بود و آنان را از محیط مدرسه و کلاس درس روی گردان خواهد کرد. برعکس اگر اهداف تعیین شده بر رشد همه جانبه دانش آموزان مبتنی باشد؛ علایق، تواناییها و نیازهای دانش آموزان محور فعالیتهای آموزشی قرار خواهد گرفت و معلمان ابتکار و خلاقیت بیشتری در امر تدریس از خود نشان خواهند داد. در این حالت یادگیری به محفوظات ختم نخواهد شد، بلکه توجه به پرورش تفکر و رشد همه جانبه دانش آموزان، مدرسه را با زندگی واقعی هماهنگ خواهد ساخت و دانش آموزان از بودن در مدرسه و فعالیتهای آن لذت خواهند برد

۲) فعالیت: فعالیت یا رخدادهای آموزشی مشخص کننده نوع کنش و واکنش معلم و دانش آموزان در کلاس درس است.

رویکرد فعالیت در فرآیند تدریس: فعالیتها در فرآیند تدریس به گونه ای است که اگر در اجرای یک برنامه آموزشی نقش معلم کنترل محیط آموزشی باشد، در این صورت وی باید از اصول و قواعد خاصی در تدریس پیروی کند و واکنش ویژه ای از خود نشان دهد، به سؤالات دانش آموزان پاسخ گوید و از آنها نیز انتظار مشابه داشته باشد؛ اما اگر معلم نقش راهنما و مشاور را داشته باشد، در این صورت باید آنان را به جستجو، کنجکاوی و پژوهش را دارد و با معرفی منابع آنها را تشویق کند که پاسخ پرسش های خود را شخصا پیدا کنند؛ بنابراین علاوه بر محتوا، نوع فعالیت نیز تا حد زیادی تعیین کننده خط مشی معلم در فرآیند تدریس است

۳) منابع و امکانات آموزشی: منابع و امکانات آموزشی، یعنی مجموعه تجهیزاتی است که برای تدریس لازم است.

منابع و امکانات آموزشی: اجرای بعضی از روش های تدریس مستلزم گذراندن دوره های آموزشی خاصی است تا معلم مهارت لازم را برای ایفای نقش در تجهیز منابع و امکانات کسب کند. وجود یا فقدان امکانات آموزشی و نحوه سازمان دهی آنها در فرآیند تدریس بسیار مؤثر است و در صورت فقدان امکانات لازم یا عدم سازمان دهی صحیح آنها نمی توان از معلم انتظار یک تدریس فعال و مؤثر را داشت؛ اگرچه یک معلم خوب در شرایط محدود نیز می تواند مؤثر باشد.

روش های تدریس مناسب آموزش مطالعات اجتماعی:

1) روش پرسش و پاسخ

2) روش پروژه

3) روش رویداد های جاری

4) روش ایفای نقش

5) روش مشارکتی

6) روش سخنرانی

7) روش گردش علمی

منبع: تحلیلی بر روش های تدریس در آموزش علوم اجتماعی